کتاب هنرمند و زمانه (درباره نبوغ هنری و افسون ادبیات در روزگار پر آشوب) اثر مارینا تسوتایوا ترجمه الهام شوشتری زاده نشر اطراف

مارینا تسوتایوا، یکی از چهار شاعر بزرگ روسیه در قرن بیستم، در زمانه‌ای هولناک و دشوار می‌نوشت؛ در گرماگرم جنگ، مهاجرت، غربت، فقر، گرسنگی، فقدان و سوگ. او مجال بازی صرف با کلمه‌ها و حتی ایده‌ها را نداشت و نثر چگال، سرکش و چابکش نشانۀ روزگاری است که در آن، دوام‌آوردن هنرمند و یافتن راهی برای خلق و آفرینش هنری دشوار و طاقت‌فرسا بود. هنرمند و زمانه حاصل همین عصر و نگاهی به فشارهای سیاسی و اجتماعی همین روزگار است. او در سه جستار این کتاب تلاش می‌کند بفهمد که نسبت هنر با روزگار پرهیاهو و پرشتابی که مستندنگاران هم از رخدادهایش جا می‌مانند، چیست. هنرمند هنگام هجوم وقایع گریزناپذیر کجا می‌ایستد یا حتی کجا از پا می‌افتد؟

برای مارینا تسوتایوا خودِ نوشتن شکلِ یگانه‌ای از ایستادگی بود. او اعتقادی خدشه‌ناپذیر به ادبیات و هنر داشت و آن را پناهگاهی در میانۀ تراژدی‌ها و رنج‌های زندگی می‌دانست. همین موضوع هم باعث شد جایگاه ویژه‌ای برای هنرمند قائل شود و هنر او را فراتر از سرگرمی، موضوعی اخلاقی و انسانی ببیند. تسوتایوا هنرمند را در برابر پرسش‌هایی اخلاقی قرار دهد؛ مثل این‌که هنر و انسانیت چگونه پیوندی ممکن است با هم داشته باشند، شاعر چه وظیفه‌ای دارد و اساساً چیزی به نام هنر مقدس وجود دارد یا نه؟ او در جستارهای هنرمند و زمانه روی همین مسئله دست می‌گذارد و می‌کوشد با زبان ادبی و غنی خود تحلیل از آن به دست بدهد. او با ارجاع به ادبای زمانش از پاسترناک و مایاکوفسکی تا ماندلشتام و ریلکه، دیدگاه خود را نسبت به هنر واقعی توضیح می‌دهد و از وظایف هنرمند اصیل می‌گوید.