کتاب فلاکت روزمره (درباره ترس و شوخی در زمانه تاریک) اثر هرتا مولر ترجمه ستاره نوتاج نشر اطراف

در زمانه‌ای که متن‌های طولانی و پرگو عمدتاً پیامدی جز کسالت مخاطب ندارند، هرتا مولر با نثری موجز و شفاف، نگاهی نو و استدلال‌هایی فهمیدنی، ما را با پاره‌ای از پرسش‌های انسانی مشترک‌ مواجه می‌کند و در جست‌وجوی پاسخ این پرسش‌ها، چشم‌اندازهایی متفاوت در برابرمان می‌گشاید. مولر که در روستایی کوچک در غرب رومانی به دنیا آمده و خانواده‌اش از اقلیت‌های آلمانی‌تبارِ کشور رومانی بودند، زندگی در جایگاه عضوِ گروهی به‌حاشیه‌رانده‌شده را شخصاً تجربه کرد و در دورهٔ حکومت چائوشسکو هم به دلیل همکاری نکردن با دستگاه امنیتی رومانی بارها به مرگ تهدید شد. به خاطر همین تجربهٔ زیسته است که تاب‌آوری در زمانۀ خودکامگی و مقاومت از راه زبان از مضامین اصلی بیشتر آثار او از جمله کتاب فلاکت روزمره هستند؛ مجموعه‌ای متشکل از سه جستار و سه سخنرانی مولر در بیست سال گذشته.

هرتا مولر نیمی از عمرش را زیر سایۀ حکومتی تمامیت‌خواه زندگی کرده و نیمی دیگر را در کشوری دموکراتیک. در اواخر دهۀ ۱۹۸۰ و پس از سال‌ها ارعاب و بازجویی و سانسورِ آثارش اجازه پیدا کرد از رومانی خارج شود. او که به‌سختی خود را به سرزمینی آزاد رسانده بود و تصور می‌کرد رها شده، از همان مواجهۀ اول از سوءظن‌ها و برخوردهای تحقیرآمیز میزبان نسبت به خودش یکه خورد و ناامید شد. انگار کابوس‌ها و ترس‌های زندگی گذشته نمی‌خواستند دست از سرش بردارند و در سرزمینی دیگر هم به شکلی دیگر تکرار می‌شدند. مولر سرخورده از وضعیت بغرنجش، هم سیاستمداران و هم عادیِ هر دو جامعهٔ آلمان و رومانی را نقد می‌کند و نگرش‌ها و رفتارهای ناخوشایندشان را به رخ می‌کشد.

صداقت همیشگی هرتا مولر در بازنمایی، عمق تحلیلی و خیال‌پردازی‌های هنرمندانه‌اش در سخنرانی‌ها و جستارهای گردآوری‌شده در کتاب فلاکت روزمره نیز به چشم می‌آیند. مولر دریچه‌ای نو به تجربه‌های گروه‌های به‌حاشیه‌رانده‌شده، تبعیدی‌های حاکمیت‌های خودکامه، و آدم‌های معمولیِ سرکوب‌شده باز می‌کند. او تک‌تک مخاطبانش را در میانۀ ماجرا قرار می‌دهد و با این پرسش مواجه‌شان می‌کند که در دفاع از حقوق این گروه‌ها تا کجا پای ارزش‌های شخصی‌شان خواهند ایستاد و به امواج فراگیر و گاه گذرای جمعی نخواهند پیوست.

او در جستار «فلاکت روزمره» مفاهیم خانه و تبعید را کنار اشیایی خاص (آب‌نبات، کبریت و تیغ) می‌گذارد تا نشان دهد که حکومت‌های خودکامه فقط افراد را هدف نمی‌گیرند، بلکه مقاصدشان را بر تن اشیا نیز حک می‌کنند و آن‌ها را به نوعی زندگی هیولاوار وامی‌دارند. یا در جستار «خندۀ روز بعد»‌ با تکیه بر این حقیقت که خودکامگان حقیقت را تاب نمی‌آورند، تصویری دقیق و ناب از قدرت انقلابی شوخی و خنده و کاربردهای ویژۀ آن ترسیم می‌کند.

کتاب فلاکت روزمره را ستاره نوتاج از زبان آلمانی ترجمه کرده است. پیش از این، کتاب‌های ارواح ملیت ندارند و نزدیک ایده هم با ترجمهٔ او در نشر اطراف منتشر شده‌اند.