کتاب حاشیه همان متن است (احوال و تاملات یک مستندساز) اثر پیروز کلانتری نشر اطراف

مضمون اصلی جستارهای کوتاه کتاب حاشیه همان متن است رابطۀ فیلم، مخصوصاً فیلم مستند، و زندگی و رفت‌وآمد میان زیست‌های این دو جهان است. دغدغۀ بزرگ پیروز کلانتری، به تعبیر خودش، این است که «زندگی به درد فیلم بخورد و فیلم به زندگی برگردد». او، در گردش مداوم میان این دو، تجربه‌اش در جهان فیلم و سینمای مستند ایران را می‌کاود و به دنبال پاسخی برای بعضی از سؤال‌های مشترک ما می‌گردد.

پیروز کلانتری در کتاب حاشیه همان متن است تصویری از سال‌های فعالیتش در عرصۀ فیلم مستند پیش چشم‌مان می‌گذارد اما به این بسنده نمی‌کند و لابه‌لای واگویی خاطرات دور و نزدیکش، از خیلی چیزهای دیگر هم می‌نویسد: تماشای زندگی، درنگ بر زندگی و جایگاه مستندساز در طوفان‌ها و تلاطم‌های اجتماعی و سیاسی. او معانی و دلالت‌های دوگانه‌هایی مثل حاشیه/متن یا مرکز/پیرامون را مطرح می‌کند و می‌کوشد نسبت مستندساز و دنیای واقعی را نشان دهد. اهمیت روایت وجوه پنهان جامعه و شکل و جنس ارتباط آدم‌های پشت و جلوی دوربین مستندساز دغدغه‌های دیگر این مستندساز هستند. برای کلانتری، به عنوان یک هنرمند فیلم‌ساز، شهر هم اهمیت زیادی دارد. به همین خاطر هم جستارهایی را به پرسه‌های زندگی روزمره، خوانش شهر، احساسش نسبت به خیابان‌ها و محله‌های تهران اختصاص می‌دهد. روشنفکری و عمل‌گرایی و جایگاه شخصیت‌هایی مثل همایون صنعتی‌زاده، تجربۀ نوشتن، تمایز فیلم مستند و سینمای مستند و دلبستگی به فیلم‌های عباس کیارستمی هم از دیگر موضوعات این کتاب به شمار می‌روند.

کتاب حاشیه همان متن است ترکیبی از خاطرات هنری سی سالۀ پیروز کلانتری و تجربیات و شناختی است که در طول هفت دهه زندگی به دست آورده. خواندن این جستارها کمک می‌کند هم با روحیۀ این هنرمند بیشتر آشنا شوید و هم ایران معاصر را از زاویۀ دیگری درک کنید.

یکی از جستارهای کلانتری در مورد عباس کیارستمی و سینمای منحصربه‌فرد اوست. این جستار را می‌توانید در این‌جا بخوانید.